Doskonale pamiętam okres intensywnych przygotowań związanych z opracowaniem wniosku o nadanie Tyszowcom statusu miasta oraz jego złożeniem –wraz z wymaganymi załącznikami – do Rady Ministrów za pośrednictwem Wojewody Lubelskiego - wspomina wydarzenia sprzed ponad 25 lat Teresa Chrastina, długoletnia sekretarz, najpierw gminy, a potem miasta Tyszowce. 

Teresa Chrastina, wieloletnia sekretarz miasta Tyszowce 

fot. archiwum Teresy Chrastiny

Decyzja o rozpoczęciu prac nad wnioskiem o nadanie prac miejskich należała do kompetencji Rady Gminy, której przewodniczącym był Andrzej Wiśniewski –oraz Zarządu Gminy, którego przewodniczącym i jednocześnie Wójtem Gminy był śp. Józef Bondyra. Impulsem do podjęcia działań była m.in. oddolna inicjatywa mieszkańców Tyszowiec oraz zaangażowanie osób wywodzących się z Tyszowiec, a piastujących ważne stanowiska w administracji publicznej, instytucjach naukowych czy polityce.

Warto wspomnieć w tym miejscu śp. Stanisława Węgrzynowicza – pracownika Ministerstwa Spraw Zagranicznych i doradcę premiera Jerzego Buzka – który aktywnie wspierał nas swoją wiedzą i doświadczeniem. Często, nawet w weekendy podczas odwiedzin rodzinnych w Tyszowcach, poświęcał mi czas na konsultacje i pomoc merytoryczną.

Aby zostać miastem

Aby miejscowość mogła uzyskać status miasta, musiała spełniać szereg warunków formalnych. Najważniejszym z nich była liczba mieszkańców – co najmniej 2000 osób. Wymóg ten został spełniony, m.in. dzięki mieszkańcom Domu Pomocy Społecznej. Istotnym kryterium było także posiadanie praw miejskich w przeszłości – Tyszowce takie prawa utraciły po powstaniu styczniowym. Spełniliśmy również wymóg dotyczący zatrudnienia – ustaliliśmy, że co najmniej 60 proc. mieszkańców utrzymywało się z działalności pozarolniczej.

Tyszowce posiadały wyraźnie zdefiniowane centrum, odróżniające się od zabudowy wiejskiej, z charakterystyczną miejską strukturą. Wykazaliśmy, że z miejsca centralnego uchodzą  drogi w różnych kierunkach, a zabudowa centrum jest zwarta i wielokondygnacyjna. Drogi przebiegające przez centrum miejscowości posiadały wyodrębnione chodniki.  Nasze miasteczko dysponowało również infrastrukturą miejską – siecią wodociągową, placówkami edukacyjnymi (w tym Liceum Ogólnokształcącym), Bankiem Spółdzielczym, placówką Poczty Polskiej, Gminną Spółdzielnią oraz Domem Pomocy Społecznej.

W uzasadnieniu wniosku przedstawiliśmy również rys historyczny miejscowości, wykaz zabytków architektonicznych i kulturowych.

Zaangażowanych wiele osób

Prace nad przygotowaniem dokumentacji trwały długo i wymagały zaangażowania wielu osób z Urzędu Gminy w Tyszowcach. W pracach razem ze mną brało udział wielu pracowników. W szczególności należy wymienić:

·    Barbarę Dudzińską – za opracowanie danych dotyczących ewidencji ludności,

·    Krzysztofa Garbulę – odpowiedzialnego za przeprowadzenie konsultacji społecznych,

·   Teresę Medak – za analizę liczby mieszkańców prowadzących działalność pozarolniczą,

·   śp. Krzysztofa Kukiełkę – za opracowanie informacji o układzie urbanistycznym,

·   Mirosława Podgórskiego – za opracowanie danych dotyczących dróg i placów w miejscowości.

Wiele konsultacji dotyczących prawidłowego uzasadnienia wniosku oraz wymaganych załączników przeprowadzałam z Kierownikiem i pracownikami  Delegatury Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Zamościu i Lublinie.

Część mieszkańców miała wątpliwości

Faktem też było, że podczas przygotowywania ww. dokumentacji pojawiały się w społeczności lokalnej naszej miejscowości wątpliwości m.in. dotyczące:

·        Czy nauczyciele stracą dodatek wiejski?
Nie – zgodnie z Kartą Nauczyciela, dodatek ten przysługuje nauczycielom pracującym w miejscowościach do 5 tys. mieszkańców. Tyszowce miały wówczas mniej niż 3000 mieszkańców.

·        Czy wzrosną obligatoryjnie podatki lokalne?
Nie – stawki podatków i opłat lokalnych są uchwalane przez radę gminy/miasta, która zachowała swoje kompetencje.

·        Czy utrudniony będzie dostęp do środków zewnętrznych?
Nie – Tyszowce, jako miasto w gminie miejsko-wiejskiej, liczyły poniżej 10 tys.mieszkańców, co nie wykluczało dostępu do funduszy strukturalnych czy przedakcesyjnych.

Wszystkie pojawiające się wątpliwości były na bieżąco wyjaśniane w oparciu o obowiązujące przepisy i dostępne dokumenty.

Wniosek został złożony do Wojewody Lubelskiego, a po uzyskaniu pozytywnej opinii, trafił do Rady Ministrów. Finałem naszych wspólnych starań było wydanie w grudniu 1999 roku rozporządzenia Rady Ministrów, nadającego miejscowości Tyszowce status miasta – z dniem 1 stycznia 2000 r. 

Uroczystość nadania Tyszowcom praw miejskich, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów w Warszawie

Delegacja ponad podziałami

Uroczyste wręczenie aktu nadania statusu miasta Burmistrzowi Tyszowiec, śp. Józefowi Bondyrze, przez premiera Jerzego Buzka odbyło się w styczniu 2000 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w Warszawie. W wydarzeniu tym, oprócz wymienionych wcześniej osób, udział wzięli m.in.:

• Jerzy Kropiwnicki - członek Rady Ministrów,
• śp. Stanisław Węgrzynowicz - doradca Premiera RP,
• Krzysztof Michalski - Wojewoda Lubelski,
• śp. Edward Żuk - Starosta Tomaszowski,
• Karol Łypka - Wicestarosta Tomaszowski,
• Andrzej Wiśniewski - Przewodniczący Rady Miasta i Gminy Tyszowce,
• Czesław Nieroda - Członek zarządu miasta i gminy
• Stanisław Majdański - Senator RP
• Teresa Chrastina, czyli moja osoba - jako sekretarz gminy i radna Rady Powiatu w Tomaszowie Lubelskim I kadencji.

Uroczystość miała wyjątkowy charakter i przebiegła w znakomitej, ponad politycznej atmosferze, z poszanowaniem wszystkich osób i szczebli administracji – zarówno lokalnej, jak i krajowej.

Józef Bondyra z aktem nadania praw miejskich

Teresa Chrastina

     Andrzej Wiśniewski, Czesław Nieroda