(porządek alfabetyczny)

akran - ekran

bachor - dziecko

badziew - coś o słabej jakości

bajda - kromka chleba

bandałyga - sympatyczny krętacz (nadesłał Zbigniew Cichowlaz)
bania - łaźnia

bakun - tytoń (przesłał Zygmunt Kostrzewski)

barchanka spódnica z grubej flaneli

barłożyć - zrobić coś byle jak

baszłyk- kaptur, jako samodzielna ciepła część odzieży,posiadająca odpowiednie podwiązki. Przywożono z Rosji.
  (źrodło Z.Kostrzewski)

belbecha - gruba i brzydka (nadesłał Zbigniew Cichowlaz)

bedzi, bedzi - mówiło się gdy z góry przewidywało się fiasko poczynań ( nadesłał Konrad Grzybowski).

bodak - oset (przesłał Z. Kostrzewski)

breszyć - kłamać (przesłała Barbara Gaj-Kolstrung)

bróg - budynek ze słomianym dachem, bez ścian przeznaczony do składowania np. siana

     Warto uzupełnić, że jego konstrukcja była (była - bo współczesnych konstrukcji tego typu nie    spotykam) dość specjalna. Narożne słupy miały wywiercone otwory tak, że za pomocą specjalnych bolców można było podnosić i opuszczać dach tak, aby boczne opady deszczu nie zacinały i nie moczyły złożonej słomy lub siana. Nie jest istotne, że omawiany budynek miał słomiany dach. Mogło to być dowolne pokrycie, a że stosowano ten właśnie budulec, bo był on najbardziej rozpowszechniony. bróg nazwyano też "oborożek  (nadesłał Henryk Kwiatkowski)

chabeta - tak mówiono o niezbyt sprawnym koniu

chałajowaty - bałaganiarski

chlib - chleb

charamuszka- gęsta kaszka lub zupka,    (przesłał Z. Kostrzewski)

     Dokładniej: rzadka (półgęska) kasza lub gęsta, zawiesista zupa   (przesłał Henryk Kwiatkowski).

cipiać - wytrząsać len (użyte przez Mariannę Gąsior)

ciemiernicie - odpady po trzepaniu lnu   (użyte przez Marianna Gąsior)

    Raczej znany jest termin ciermicie. Termin potocznie używany także do określenia odpadów po otarciu czegoś, czyli np. plewy. Ogólnie oznaczało drobiazgi i odpady. Grubsze odpady, powstające podczas wstępnej obróbki, to „paździerze" lub „paździora". Od tych czystych i bielutkich śmieci pochodzi nazwa miesiąca jesiennego. Zalegały one przy wiejskich drogach i w cieplejsze wieczory zalegaliśmy na nich przez długie wieczorne godziny. Twarde i ostre, gniotły we wszystkie części ciała, toteż trudno było na nich spokojnie uleżeć. Znane było powiedzenie: „Wiercisz się jak pies na paździorach!"  (nadesłał Henryk Kwiatkowski)
cyrkiew - cerkiew

dendera - roślina o nazwie bieluń biały, ze względu na jej nasiona, które mają właściwości halucynogenne zwana także "szalejem".   (przesłał Zbigniew Cichowlaz, uzupełnił Henryk Kwiatkowski)

drygle - zimne nóżki, galaretka wieprzowa

duchtor -doktor

dudy - podroby wędliniarskie

dyńki - nasiona dyni, słonecznika

faska - beczułka z klepek do przechowania słoniny lub białego sera

fasownik - fachowiec

faryniarz - rzeźnik

ficula - o krowie, że jest narwana   (źródło Marianna Gąsior)

ficać   - kopać (przesłał Henryk Kwiatkowski)

foszpant- podobnie jak podwoda, obowiązkowa praca zużyciem koni i furmanki, (przesłał Z. Kostrzewski)

  Ja znam termin „poszpant", ale dopuszczam i ten. Pierwotnie używało się terminu „stójka" i polegało to na tym, że podwoda stała przed gminą i w razie potrzeby służyła urzędnikom za środek transportu. Ze względu na wyznaczony obszar, we wsi istniały dwie kolejki stójek: „do gminy" i „do powiatu". Za okupacji pojawił się termin „poszpant" czy „foszpant" . Desygnat tego słowa rozszerzono także o wszelkie prace na potrzeby społeczne i władzy. (nadesłał Henryk Kwiatkowski)

garłaty - krzykliwy

gieto - getto

gmerać - grzebać

grubka, chajbały - wnęka w piecu chlebowym do przechowywania ciepłych potraw (nadesłał Konrad Grzybowski),

hadziaj - gospodarz

hadziajka - gospodyni

hajka - marnotrawienie czasu, niepotrzeba czynność (przesłał Zbigniew Cichowlaz)

haki - zagięte pod kątem prostym widły służące do mykania siana lub słomy (przeslał Konrad Grzybowski)

harbuz - arbuz, dynia

howoryty - mówić

hyrca - koło lub coś podskakującee na nierównej drodze, wybojach
  (przesłał Zbigniew Cichowlaz)

hrymać - stukać  (przesłał Z. Cichowlaz)
hryka - gryka

hreczkosiej - siejący, uprawiający gryke. Określenie jakim nasz nauczyciel często nazywał tych uczniów, którzy nie chcieli się uczyć. Mówił: "zostaniesz hreczkosiejem" tzn. nawet nie porządnym gospodarzem, a kimś grorszym w hierarchi tego zawody. Hryka, czyli gryka rosła bowiem na lichej ziemi i uprawiali ją gospodarze bez perspektyw. (przesłał Zbigniew Cichowlaz)

huby - grzyby

hutko - szybko

hyczka - liście buraków

hyda - bardzo brzydka kobieta (nad. K. Grzybowski)

imperiałki - drobne, złote wyroby jubilerskie, (nadesłał K. Grzybowski)

iszyt - szedł (źródło Jan Zrol) 

jasło - zagroda w rogu chlewa dla krów (źródło Marianna Gąsior)

jucht - wyprawiona skóra bydlęca

kartochle - kartofle

kajet - zeszyt

kamfina - nafta

kapica - skórzany rzemień, który łączył cepisko z bijakiem

  Określenie mało precyzyjne. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii Staropolskiej Ilustrowanej" wyróżnia pięć części składowych cepa, czyli nie jest to tak proste urządzenie, jak uważają niektórzy autorzy powiedzenia: „proste jak budowa cepa". I tak nawiasem mówiąc wielu już takich uczonych dowcipnisiów przygasiłem, prosząc o wymienienie tych pięciu składników cepa. Poza bijakiem, który to termin każdy wymienia, mamy jeszcze: dzierżak, albo trzymak , choć czasami używa się także terminu: cepisko. Każda z tych części zakończona jest skórzanym uchem, które właśnie nazywa się kapicą. Przez każdą z nich przewleka się rzemyk zwany „wiązakiem". Czasami rzemyk ten zastępowano metalowym kółkiem. „Cep" , wykonany z połączenia sznurkiem dwóch kijów, robiono jako zabawkę dla dziecka. Do młocki się nie nadawał, gdyż śmiecił i rozrzucał słomę. Jeżeli jakiś chłop - partacz takim się posługiwał, to świadczyło to tylko o poziomie jego profesji.  (nadesłał Henryk Kwiatkowski)

kapszuk - worek na tytoń, wykonany z pęcherza świni po odpowiednim wyprawieniu, (przesłał Zygmunt Kostrzewski)

kałatuszki - trzepaczki

kidać  - rzucać 

kierda - skąpy

kiczak - żytnie snopki używane do krycia lub poszycia dachu

kierdun - człowiek bez honoru

kipnąć - upaść, wpaść

kipaczka - patrz: hasło telica

kisłe mliko - zsiadłe mleko

klepacz - narzędzie do wbijania buta na kopyto

kobylica - rodzaj pół okrągłego kozła na którym czyszczono skórę po wapnieniu

kociuba - drewniana deska w kształciepółksiężyca na długim trzonku do przesuwania lub wyciągania żarzących się w piecu węgli (przesłał Z. Kostrzewski)

koszałka - wyrób z suszonej rogoży. Służyła na ogół kobietom wiejskim jako torba na zakupy. Po wojnie stała się elementem bardziej ozdobnym niż użytecznym i była noszona przez ekskluzywne miejskie kobiety, zamiast zwyczajowych torebek. Koszykiem nazywano wyrób z wikliny, czyli łozy, jak u nas nazywano. Większość z nich była używana do zbioru i przenoszenia ziemniaków i podobnych plonów. (nadesłał H.Kwiatkowski)

koromesła - dwuramienna dźwignia załadana na barki. Nakońcachmiała łańcuchowe uchwyty nawiadra.Ułatwiały ręczny transport płynów, (nadesłał Z.Kostrzewski)

koryszki - korzonki z liści tytoniu (użyłkowanie),uzyskiwane w wyniku przygotowywania tych liści dokrojenia lub do sprzedaży.Dobrze wysuszone korzonki były miażdżone wdrewnianej stępie. Wykonane z tegotworzywa papierosy palili starzymężczyźni, (przesłał Zygmunt Kostrzewski)

kierda Ci się kłania - niegrzeczne pozdrowienie  (nadesłał Konrad Grzybowski),

kliuczka - odpowiednio obrobiona gałąź drzewa nakształt np. haczyka do wędki o ostrym końcu. Służyła domykania siana, słomy (przesłał Z. Kostrzewski)

krępulec - proste urządzenie złożone z drewnianego drążka i grubego sznura ( postronka ) do wieszania przed rozbiorem zabitej świni, (nadesłał K. Grzybowski)

król - mały snopeczek źdźbeł z kłosami pełnymi ziarna żyta, pszenicy i owsa. Stawiano go na wigilię, w kącie za łóżkiem.

letkie  - płucka (nadesłał Konrad Grzybowski)

lulka - fajka (przesłał Z. Kostrzewski)

łoszak -źrebie

łoza   - wiklina

maniak - worek o kroju podobnym doportmonetki na karmę dla koni, tzw. obrok. Woźnica zabierał maniak wdrogę i napopasach zwieszał na dyszlu, karmiąc z niego konie, (przesłał Z.Kostrzewski)

- służył też do transportu butów "tyszowiaków" mieściło się w nim około 10 par (nadesłał Konrad Grzybowski)

mazurek, kulka - drewniane kółko o średnicy około 10 cm, zrobione z wierzbowej gałęzi, pomocne przy ściąganiu, zakładaniu pawęzu, (nadesłał K. Grzybowski)

mesel - przecinak (przesłał z. Kostrzewski)

miluchy - kijki do nart (przesłał Zbigniew Cichowlaz)

     Bardziej poprawna nazwa, to „meluch". Była to część składowa żaren, czyli urządzenia do mielenia zboża i stąd jego nazwa. Najczęściej był to kij zakończony ostrzem metalowym, np. gwoździem. Pomysłowi chłopcy wiejscy używali go (może i dwóch) do podpierania się w czasie jazdy na łyżwach - samoróbkach (przesłał H. Kwiatkowski)

mliko - mleko

mojstrują się - szamocą się ze sobą.  (źródło Marianna Gąsior)

mojstrować - pouczać (przesłała Barbara Gaj -Kolstrung)

muchiary - niejadalne grzyby, muchomory

mykanie - wyciąganie siana, słomy ze sterty, zapola lubstogu, (przesłał Z. Kostrzewski)

naiła - najdała

niezdały - nie przydatny, nie najadący się (przesłała Barbara Gaj-Kolstrung)

niwistka - panna, młoda kobieta (źródło Czesława Lesiuk).

    Niwistka, to synowa. Pannę często nazywano „dziwką", ale nie należy z tym słowem kojarzyć nic negatywnego, czyli  współczesną jego interpretację (nadesłał H.Kwiatkowski).

najduch - dziecko nieślubne, miało znaczenie pejoratywne na tzw. gówniarzy

nypać - szukać  (przesłał Z.Cichowlaz)

ometra - mierniczy, geodeta

otawa/hotawa - drugi pokos siana (nadesłał Z. Cichowlaz)

ożóg - długi kij do grzebania w piecu podczas palenia w nim, (przesłał Z. Kostrzewski)

paligruba - kobieta, która paliła w piecu u Żydów (źródło Czesława Lesiuk)

pawęz - jesionowy lub dębowy drąg służący do przytrzymywania przewożonego siana, (nadesłał Konrad Grzybowski)

pisarka/pisaczka - przyrząd szewski wykonany z drewna do znakowania butów (źródło Bolesław Tybulczuk)

piesek - przyrząd do ściągania z nóg butów np. tyszowiaków

pipsztok - kij na obu końcach zaopatrzonych grotemsłużył do podpierania obrabianych elementów drewnianych. Do utrzymywania ich wpoziomie. Tak też nazywano młodych chłopców (przesłał Z. Kostrzewski)

Podwoda-wykonanie usługi transportu konnego furmanką  (przesłał Z. Kostrzewski)

portki - spodnie

półsztof - butelka o pojemności pół litra (nadesłał H.Kwiatkowski)

prażucha - potrawa robiona z prażonej mąki pszennej, do której ciągle mieszając wlewa się wrzącą wodę.Gotowa potrawa miała konsystencję ziemniaczanego puree. Jadło się ją omaszczoną skwarkami (przesłał Konrad Grzybowski)

praźnik - odpust (przesłał Z. Kostrzewski)

prucz - oprócz

przydybać - przyłapać kogoś na niecnym czynie

putnia - wiadro (przesłał Z.Kostrzewski)

redka - rzodkiewka, rzepa  (nadesłał K. Grzybowski)

rozczapirzyć - rozłożyć, rozewrzeć (przesłała Barbara Gaj-Kolstrung)

rypaćsi - zbyt często wychodzić i wchodzićdo mieszkania, szczególnie w zimie. Pochodzi z ukraińskiego.Mówiono: „sydy w chati ny rypajsi", (przesłał Z. Kostrzewski)

samka - kwiatostan żeński konopi, zrywano go, aby nie dopuścić do zawiązania nasion, uważając, ze dratwa ( nić ) z nich zrobiona jest dużo mocniejsza (nadesłał Konrad Grzybowski)

siemiuszka  - nasiona konopii (nadesłał Konrad Grzybowski)

sołoducha - orzeźwiający napój przygotowany z mąki żytniej zaparzonej gorącą wodą i niewielką ilością cukru, po przecedzeniu przez sito wlewany był do kamiennego garnka, wstawiany do chłodnej piwnicy, gdzie po 3-4 dniach nabierał kwaskowatego smaku   (nadesłał Konrad Grzybowski),

szelwark- obowiązkowa praca na cele publiczne, np..odśnieżanie, (przesłał Z. Kostrzewski)

staracha - stara

słomienniki - beczki zrobione z słomy

stójka - obowiązkowa praca końmi za okupacji niemieckiej

szajne marajne - ironiczne określenie kogoś, kto pochodził z bogatej i inteligenckiej rodziny.  (źrodło Nikodem Dziubiński)

soroczka - koszula lniana (źrodło Jadwiga Komarzec)

szczo - co

szałata -sałata (nadesłane Konrad Grzybowski)

szmulać - dłubać

sztofa - szklan butelka o pojemności 2,5 litra. Ze względu na duże rozmiary rzadko ich używano i w zasadzie wyszły z użycia. Półsztofem nazywano „półlitrówkę", choć w prostej linii „litrówki" nigdy nie nazywano „sztofem" (nadesłał H.Kwiatkowski).

sztamajza - dłuto (przesłał Z. Kostrzewski)

szuwar - tatarak

ścipnąć - umrzeć ze starości

ślipać - robić coś przy słabym oświetleniu

tamło - tam  (źrodło Jan Zrol)

terlica/ tarlica - urządzenie do obróbki lnu. Ze względu na ilość części roboczych zwano je dwójniami lub trójniami (nadesłał H.Kwiatkowski)

tuło - tutaj

taracha - coś dzwoni (w kieszeni)

tarczuchy - placki ziemniaczane

tuman - ktoś niezbyt mądry

tyćko - tylko

umarzec - nieboszczyk

werblik - trzpień mocowany do łańcucha. Umożliwiał spinanie go przez przełożenie przez kółko. Nazwa pochodzi od rosyjskiej nazwy wielbłąda,  (przesłał Z.Kostrzewski)

włok - łoboda zbierana również na polach

wszczać się - puścić sok np. o posolonej, startej rzepie, (nadesłał Konrad Grzybowski)

un - on

unijacka cyrkiew - cerkiew unicka

zabułam - zapomniałam (źródło Marianna Gąsior)

zakurka - skręt z tytoniu (źrodło Jan Zrol)

zapłocie - tył zabudowań

zawołoka - ktoś obcy

zazdorska - krótka firanka

zuby - zęby

Zwroty

budny dzień - codzienny dzień

duł szponda - uciekł

job twoju mać - przekleństwo

idy w kibiny mater - przekleństwo

kuty howary - z naszych stron (o pochodzeniu)

nawsadzać jabów - zbesztać kogoś

poszoł won - idź stąd w znaczeniu obraźliwym

wiela ta kusztuji - ile to kosztuje

opracował Robert Horbaczewski